De eerste les

“Wees streng en laat zien wie de baas is.”
“Laat je niet kennen hoor.”
“Houd de teugels goed vast, die kun je de rest van het jaar altijd nog laten vieren.”

Slechts een paar tips die ik kreeg voordat mijn eerste les begon. En ik heb het geprobeerd, echt waar, maar achteraf hadden er natuurlijk altijd dingen strenger gekund. Bijvoorbeeld die twee jongens vooraan, die klas 2havo al eens hebben gedaan. Druk, sarcastisch en behoorlijk irritant, dat is een goede omschrijving. Uit de hoogte, dat is misschien ook een goed woord. Ze kennen alles al, want “ze hebben vorig jaar alles al gedaan”. Tja, wat moet je daar nu mee? Een ander voorbeeld, mijn té gezellige brugklas. Mijn introductie moest ongeveer een kwartier duren. Dat lukte prima bij mijn eerste brugklas. Bij de tweede brugklas duurde deze ruim twee keer zo lang. Ik had het heerlijk naar mijn zin, maar toen ik zag dat er nog een kwartier lestijd over was en we nog niets aan wiskunde hadden gedaan, schrok ik toch wel even.

Op wat opstartproblemen na (kapotte muis, raar smartboard) ging alles van een leien dakje. Mijn bijna slapeloze nacht en mijn zenuwen waren compleet voor niets geweest, want als ik er nu op terug kijk, ben ik toch wel vrij tevreden. Ik heb geprobeerd de tips van de collega’s mee te nemen, maar ik ben vooral dicht bij mezelf gebleven. En als ik dicht bij mezelf blijf, bedoel ik daarmee dat ik enorm heb geïnvesteerd in een goede band met de leerlingen. Ik heb alle leerlingen bij binnenkomst een hand gegeven, ik heb mezelf voorgesteld en ik heb aan alle leerlingen iets persoonlijks gevraagd. Een hobby, hun favoriete vak of een lievelingssport. Het maakte mij niet uit wat ze vertelden, als ik alle leerlingen maar aan het woord had gelaten. Dat was voor mij het belangrijkste.

Ik was van plan om hieronder een lijstje met tips te geven voor een eerste lesdag, maar dat gaat er niet komen. Ik kan wel tips geven die voor mij goed werken, maar dit is voor iedereen anders. Ik las laatst een artikel over iemand die een tegenstander is van “tijdens de eerste les moet je streng zijn” en zelf ben ik er ook niet heel goed in. Een band opbouwen tijdens de eerste les vind ik belangrijker dan orde houden. Als er een goede band is met de klas, is het makkelijker om orde te houden. Als er orde is, is er niet altijd een band met de klas.

Daarom dus geen lijstje met tips. Wel een lijstje met mijn lesplanning van de eerste les. Mijn lessen in de brugklas en in de tweede klas waren vrijwel identiek en ik denk dat het ook in de andere klassen prima te gebruiken is.

Deel 1: Voorstellen

Ik heb niet alleen mezelf voorgesteld, maar ik liet ook alle leerlingen zich voorstellen. Ik stelde vragen, andere leerlingen mochten vragen stellen en zo geschiedde. Ik vroeg naar hun hobby’s, naar hun lievelingsvak of desnoods naar hun schoenmaat of favoriete kledingstuk. Het maakte niet uit, als ik maar iedereen aan het woord liet.
Dit kun je doen door bijvoorbeeld een namenlijst bij te houden en iedereen af te vinken die aan het woord is geweest. Als je graag de hobby’s wilt onthouden, kun je deze er ook bij noteren. Ik ben dit echter vergeten, waardoor het wel eens voorkwam dat ik twee keer aan dezelfde persoon vroeg wat zijn/haar hobby was. Oeps. Ik ben ook maar een mens!

Deel 2: Gang van zaken bespreken

De leerlingen kennen de regels van de school, maar in elk klaslokaal gelden er andere regels. De ene docent vindt het fijn als de leerlingen door de klas lopen als ze een vraag hebben, de andere docent loopt liever zelf door de klas om vragen te beantwoorden. Daarom vond ik het belangrijk om aan het begin van de les mijn regels binnen het lokaal te vertellen. Het opschrijven van de regels vind ik onzin, dat komt wel als de leerlingen strafwerk verdienen. Ik vond het vooral belangrijk dat de leerlingen de regels hebben gehoord en dat ze weten dat ik het fijn vind als de leerlingen fluisteren tijdens het zelfstandig werken, stil zijn tijdens mijn uitleg en hun vinger opsteken als ze een vraag of opmerking hebben. Door deze regels van tevoren al vast te stellen, weten de leerlingen waar ze aan toe zijn. Ook kan ik vanaf nu steeds teruggrijpen op de regels. (“Weet je nog dat ik tijdens de eerste les vertelde dat ik wil dat jullie je vinger opsteken tijdens de les?”)

Deel 3: Het ophalen van de voorkennis

Niet alleen tijdens een normale les belangrijk, maar ook tijdens de eerste les. Vraag de leerlingen van de brugklas wat wiskunde volgens hen is (negen van de tien leerlingen denken aan rekenen, maar gelukkig komen daarna ook woorden als ‘tabel’, ‘grafiek’ en ‘oppervlakte’ aan bod) en vraag aan andere leerjaren wat ze zich kunnen herinneren van wiskunde het jaar ervoor. Maak hier een leuke tekening van op het bord en je bent weer even vijf tot tien minuten zoet.

 

Stap 4: Wat moeten de leerlingen meenemen naar de les?

Het is niet erg als de leerlingen een gum lenen van een medeleerling, maar het wordt wel vervelend als leerlingen hun boeken niet bij zich hebben of een blaadje willen lenen omdat ze per ongeluk hun aardrijkskundeschrift in hun tas hebben gestopt in plaats van het schrift voor wiskunde. Daarom is het belangrijk dat de leerlingen weten wat ze precies bij zich moeten hebben in de les en daarom maak ik altijd in de eerste les een lijstje met benodigdheden. De leerlingen moeten dit lijstje verplicht overschrijven in hun schrift, zodat ze het niet kunnen vergeten. En als ze het niet bij zich hebben, “dan volgen er passende maatregelen”. Of zoiets.

Stap 5: Beginnen met de stof

Ik kreeg op de introductiedag nog even op het hart gedrukt dat het absoluut van belang is dat je tijdens de eerste les ook echt iets nuttigs doet, dus dat deed ik dan ook. Ik maakte één opgave klassikaal en daarna mochten de leerlingen fluisterend (en dat deden ze ook, zo schattig!) zelfstandig aan het werk.

Stap 6: De afronding

Ik probeer een les altijd af te ronden, dus ook mijn eerste les. Ik liet de leerlingen weten wat ik ervan vond en vertelde wat er vanaf nu ook beter moet (“Ik vind jullie echt een hele leuke klas, maar er zijn een paar leerlingen die nog moeten leren om hun vinger op te steken”).

En wat vooral belangrijk is: GENIET! Dan komt alles goed.

Liefs!